زمین‌لرزه یا زلزله، لرزش و جنبش زمین است که به علّت آزاد شدن انرژی ناشی از گسیختگی سریع در گسل های پوسته زمین در مدّتی کوتاه روی می‌دهد. محلّی را که منشأ زمین‌لرزه است و انرژی از آنجا خارج می‌شود، کانون ژرفی، و نقطه بالای کانون در سطح زمین را مرکز سطحی زمین‌لرزه گویند. پیش از وقوع زمین‌لرزه اصلی معمولاً زلزله‌های نسبتاً خفیف‌تری در منطقه روی می‌دهد که به پیش‌لرزه معروفند. به لرزش های بعدی زمین‌لرزه نیز پس‌لرزه گویند که با شدّت کمتر و با فاصله زمانی گوناگون میان چند دقیقه تا چند ماه رخ می‌دهند. زمین‌لرزه به سه صورت عمودی، افقی و موجی واقع می‌شود که نوع آخر از شایع ترین آن هاست.
زمین لرزه نتیجه رهایی ناگهانی انرژی از داخل پوسته زمین است که امواج ارتعاشی را ایجاد می‌کند. زمین لرزه‌ها توسط دستگاه زلزله سنج یا لرزه نگار ثبت می‌شوند. مقدار بزرگی یک زلزله (ریشتر) طبق قرارداد گزارش می‌شود که بیان کننده انرژی آزاد شده می باشد، زلزله‌های کوچکتر از شدت ۳ اغلب غیر محسوس و بزرگتر از ۷ خسارت‌های جدی را به بار می‌آورند. شدت لرزه با روش اصلاح شده مرکالی اندازه‌گیری می‌شود که مبین آثار زلزله بر روی زمین است و مقیاس آن ۱ تا ۱۴ می باشد.
در نزدیکی سطح زمین، زلزله به صورت ارتعاش یا گاهی جابجایی زمین نمایان می‌شود. زمانی که مرکز زمین‌لرزه در داخل دریا باشد، در صورت تغییر شکل زیاد و سریع بستر دریا باعث ایجاد سونامی می‌شود که معمولاً در زلزله های بسیار شدید اتفاق می افتد و ارتعاشات زمین همین‌طور ریزش کوه و گاهی فعالیت‌های آتشفشانی را موجب می‌شود.
در حالت کلی کلمه زمین لرزه هر نوع ارتعاشی را در بر می‌گیرد – چه ارتعاش طبیعی چه مصنوعی توسط انسان – که موجب ایجاد امواج ارتعاشی می‌شود. زمین لرزه‌ها اغلب نتیجه حرکت گسل‌ها هستند، همین‌طور فعالیت‌های آتشفشانی، ریزش کوه‌ها، انفجار معدن‌ها، و آزمایش‌های هسته‌ای. نقطه آغازین شکاف لرزه را کانون می‌نامند. مرکز زمین‌لرزه نقطه‌ای است در راستای عمودی کانون و در سطح زمین.
سازوکارکانونی زمین‌لرزه‌ها
سازوکار کانونی زمین‌لرزه‌ها به عنوان یکی از مهم‌ترین پارامترهای مرتبط با چشمه‌های لرزه‌ای از اهمیت بالایی در مطالعات زلزلهشناسی و لرزه‌زمین‌ساخت برخوردار است. امروزه در کنار پروژه جهانی تعیین تانسور گشتاوری مرکزوار (Global CMT Project)، در مراکزی مانند سازمان زمین‌شناسی آمریکا (USGS) و مرکـز لرزه‌نـگاری اروپا-مدیترانـه (EMSC) سازوکار کانونی زمین‌لرزه‌های بزرگ دنیا تعیین می‌گردد.
مرکز لرزه‌نگاری کشوری (مؤسسه ژئوفیزیک، دانشگاه تهران ) نیز، به عنوان مسئول مدیریت داده‌های لرزه‌ای کشور، سازوکار کانونی زمین‌لرزه‌های ایران با بزرگی حدود 4.5 و بالاتر را با استفاده از روش برگردان تانسور گشتاوری در حوزه زمان، بر اساس مدل‌سازی شکل موج محاسبه می‌کند. در این پروژه از نرم‌افزار ISOLA استفاده شده، علاوه بر داده‌های باند پهن مرکز لرزه‌نگاری کشوری، داده‌های در دسترس پژوهشگاه بین‌المللی زلزلهشناسی و مهندسی زلزله (IIEES) و ایستگاه‌های لرزه‌نگاری اطراف ایران به‌کار می‌رود.
منبع: ویکی پدیا
و http://irsc.ut.ac.ir
