آگاهی مصرف: مسئولیت اجتماعی در حوزه محیط زیست دارای چه جایگاهی است؟ زمینه های تحقق مسئولیت اجتماعی در حوزه محیط زیست چیست؟آیا مسئولیت ها در این زمینه از بالا به پایین جامعه انتقال داده می شود و یا اینکه می توان با افزایش آگاهی مردم رویکرد مسئولیت اجتماعی را از پایین به بالا تقویت کرد.آیا مسئولیت اجتماعی می تواند چالش های محیط زیستی را کاهش بدهد؟ برای پاسخ به این سوالات رسانه مسئولیت اجتماعی با دکتر اسماعیل کهرم مشاور سابق رییس سازمان محیط زیست کشور ویکی از صاحب نظران برجسته در حوزه محیط زیست گفت وگو کرده که در ادامه ماحصل این گفت وگو را می خوانید.
*موضوع مسئولیت اجتماعی در حوزه محیط زیست دارای چه جایگاهی است؟ مسئولیت اجتماعی در چه نقطه ای از حوزه محیط زیست قرار می گیرد؟
مسئولیت اجتماعی در حوزه محیط زیست باید از سوی مسئولان به مردم داده شود. اگر این اتفاق رخ بدهد می توان از مردم انتظار داشت در زمینه مسئولیت اجتماعی در حوزه محیط زیست نقش موثری ایفا کنند.در کشورهای دموکراتیک جهان مسئولان جامعه در زمینه های مختلف به مردم مسئولیت می دهند و مردم نیز تلاش می کنند در حوزه مسئولیتی که به آنها داده شده به بهترین نحو نقش آفرینی کنند.به عنوان مثال در انتخاباتی که در کشورهای دمکراتیک برگزار می شود فعالان حوزه محیط زیست کاندیدهای خود را معرفی می کنند و افرادی را به مجلس یا دولت می فرستند تا دغدغه های آنها را مرتفع کند و یا در این مسیر حرکت کند.این در حالی است که در ایران چنین اتفاقی رخ نمی دهد و فعالان حوزه محیط زیست به دلیل برخی رویکردهای نظارتی نمی توانند نمایندگان مناسبی در ساختار قدرت و تصمیم گیری جامعه داشته باشند. به همین دلیل نیز فعالان محیط زیست و مردم نمی توانند در حوزه مسئولیت اجتماعی در محیط زیست موثر واقع شوند.بنده در این زمینه یک مثال می زنم. فردی قصد داشت گواهینامه رانندگی بگیرد. به همین دلیل مدارک خود را ارائه داد و تلاش کرد در امتحان عملی موفق شود. با این وجود هر چه تلاش کرد در آزمون عملی موفق نشد.وضعیت به شکلی بود که وی ناامید شد و پس از مدتی تصمیم گرفت بدون داشتن گواهینامه رانندگی کند.ازچند خیابان و چهارراه که گذشت پلیس جلوی وی را گرفت و از وی گواهینامه خواست. وی در پاسخ به کنایه گفت مگر شما به من گواهینامه داده اید که از من گواهینامه می خواهید؟این وضعیت در ایران نیز وجود دارد. نکته دیگر اینکه تصمیمات حوزه محیط زیست بیش از آنکه در اختیار متخصصان این حوزه باشد تحت تأثیر گرایش سیاسی کسانی است که دارد مجلس یا دولت می شوند.
*چرا این اتفاق رخ می دهد؟
واقعیت این است که هنگامی اصلاح طلبان وارد مجلس می شوند تصمیمات خاص خود را درباره محیط زیست می گیرند و هنگامی که اکثریت مجلس را اصولگرایان تشکیل می دهند تصمیمات دیگری در این زمینه گرفته می شود.در شرایط کنونی مهم ترین چالش های محیط زیست کشور«آب»،«خاک» و «جنگل» است. مردم ایران بیش از میزان استاندارد جهانی آب مصرف می کنند. در واقع تراز آب های زیر زمینی در ایران منفی شده است. به عبارت ساده تر، به همان میزانی که از آب های زیرزمینی برداشت می کنیم، بر نمی گردانیم. مثل یک حساب بانکی است که شما مرتب مثلاً ماهی ده هزار دلار از آن برداشت می کنید ولی ماهانه فقط پنج هزار دلار پول به آن واریز می کنید و این حساب هر چقدر هم که باشد تمام می شود.با این وجود در طول سال های اخیر هیچ اقدام موثری در مجلس یا دولت در این زمینه وجود نداشته است.به همین دلیل زمانی ما می توانیم از مسئولیت اجتماعی مردم در حوزه محیط زیست صحبت کنیم که مسئولان جامعه به مردم مسئولیت بدهند و از آنها بخواهند که در زمینه محیط زیست فعالیت کنند. در چنین شرایطی شک نکنید مردم از عهده چنین مسئولیتی به خوبی بر خواهند آمد و توانایی های خود را نشان خواهند داد.
*شما معتقدید مسئولیت اجتماعی در حوزه محیط زیست باید از بالا به پایین به مردم داده شود؟آیا این امکان وجود ندارد که با بالا بردن آگاهی مردم در زمینه مسئولیت اجتماعی در حوزه محیط زیست این رویکرد را از پایین به بالا تقویت کرد؟
بنده معتقدم در همه زمینه ها مسئولیت ها باید از رأس هرم تصمیم گیری جامعه به پایین انتقال داده شود.تنها در چنین شرایطی است که می توان از حوزه های مختلف مسئولیت اجتماعی را طلب کرد.باید در زمینه مسئولیت اجتماعی در حوزه محیط زیست اختیارات و مسئولیت هایی داده شود تا بتوان عملکرد و برون داد از آن انتظار داشت. در غیر این صورت این موضوع تحقق پیدا نمی کند.اگر امروز از رییس محیط زیست کشور این سوال پرسیده شود که شما در طول سه سال و نیم گذشته چه اقداماتی در زمینه آب کشور انجام داده اید شک نکنید هیچ پاسخی نخواهد داشت.هنگامی که چنین وضعیتی در سازمان محیط زیست وجود دارد از مردم انتظار دارید چگونه مسئولیت اجتماعی خود را نشان بدهند.اگر در کشور تشکل های فعال و پویا و رسانه های مستقل وجود داشت باید رییس سازمان محیط زیست را به دلیل عملکرد خود در سال های گذشته مورد بازخواست و سوال قرار می دادند. هنگامی که آب،خاک و جنگل ها را از دست دادیم به تبع آن قدرت حیات حیات وحش هم کاهش پیدا می کند و زیستگاه حیات وحش دستخوش نابه سامانی می شود. در شرایط کنونی تعدادی از گونه های حیات وحش ما مانند «یوزپلنگ»، «تمساح پوزه کوتاه ایرانی» و «گورِ خر» و یا تعدادی از پرنده ها مثل «سیاه خروس» و «هوبره» در معرض انقراض هستند یا در حال کاهش مداوم اند. این در حالی است که هیچ اقدام موثری برای حفظ و نگهداری این گونه های جانوری انجام نمی شود. ما باید به مردم در زمینه مسئولیت اجتماعی در حوزه محیط زیست آگاهی و فرصت بدهیم.تنها در چنین شرایطی می توانیم انتظار داشته باشیم در این حوزه نقش فعال ایفا کنند.
منبع: رسانه مسئولیت اجتماعی
